مدیریت پروژه در صنعت ساختوساز به کدام سو میرود؟
صنعت ساختوساز بر خلاف سایر صنایع در انطباق با فناوری‌های جدید از روندی آهسته برخوردار بوده و هرگز دستخوش تحولات عمده نبوده است. در نتیجه در طی 40 سال اخیر، نه تنها بهره‌وری این صنعت ارقام راکدی را نشان می‌دهد بلکه در برخی موارد روند نزولی نیز داشته است. در این مطلب به موج تحولی می‌پردازیم که در حال درنوردیدن مدیریت پروژه‌های عمرانی است.
بیمانا: با وجود این پیشینه غیرجذاب صنعت ساختوساز انتظار میرود در دورنمای کوتاه‌مدت مدیریت پروژه در این صنعت، تغییرات چشمگیری ایجاد شود. در حقیقت هم‌اکنون بسیاری از جنبه‌های صنعت ساختوساز در حال تغییر است، گرچه این تغییرات هنوز فراگیر نشده‌اند. شاید این سخن ویلیام گیبسون (William Gibson) نویسنده بزرگ کانادایی-آمریکایی زیبنده شرایط امروز این صنعت باشد:
«آینده همین امروز است؛ فقط به‌طور منظمی توزیع نیافته.»
مدیریت پروژه در مسیر تحول
راه‌حل برون‌رفت از شرایط بسته صنعت ساختوساز همراه شدن با فناوری روز است. پروژه‌های عمرانی با سیستم‌هایی از سنسورهای دیجیتالی، تجهیزات هوشمند، دستگاه‌های قابل حمل و نرم‌افزارهای کاربردی جدید ترکیب شده است. این فناوری‌ها به‌شکل فزاینده‌ای با روش های فناوری بیم (BIM) یکپارچه شده‌اند.
چالش فعلی، تطابق گسترده بین دسیپلین‌های مختلف و دستیابی به پتانسیل‌های مناسب مدیریت پروژه در پروژه‌های ساخت‌وسازی است. در هر کجای صنعت ساختوساز که این فناوری‌های جدید مورد استفاده قرار گرفته، کم‌وبیش 20 درصد از هزینه‌های چرخه حیات پروژه کاسته شده است. همچنین با این فناوری‌ها در زمان تکمیل پروژه کاهش و در کیفیت و ایمنی بهبود چشمگیری حاصل شده است.
پروسه مراحل طراحی و ساخت
پیشرفت‌های فناوری در تمامی مراحل چرخه حیات پروژه (از مرحله طراحی اولیه تا تخریب) درحال تحول و تغییر است. نمودار زیر ارزش ارتباط این فناوری‌های دیجیتالی در صعنت ساختوساز را نشان می‌دهد.
*جهت مشاهده نمودار به سایت رسانه تخصصی بیمانا رجوع نمایید.*
پروسه دیجیتالی کردن، کل سه مرحله اصلی چرخه حیات پروژه‌های ساختمانی را تغییر داده است. مثلاً به سناریویی که در ادامه می‌آید توجه کنید، این سناریو یک پیش‌گویی مربوط به آینده نیست بلکه در شرایط صنعت ساختوساز امروز نیز قابلیت پیاده‌سازی دارد. گرچه در این بین پروژه‌های ساختمانی از این روال جدا افتاده‌اند.
با مدیریت پروژه در بستر سامانه فناوری بیم (BIM) می‌توان تداخلات بالقوه و مشکلات ساختوساز را در مرحله طراحی و مهندسی تشخیص داد. در نتیجه از دوباره‌کاری‌ها اجتناب شده و با ایجاد شفافیت و دسترسی به اطلاعات فرآیند تدارکات نیز بهبود می‌یابد.
مثالی خوب در این زمینه پروژه بزرگ متروی بین‌شهری موسوم به کراس‌ریل (Crossrail) در انگلستان است. این پروژه بزرگ یکی از پروژه‌های بزرگ زیربنایی انگلستان است. که شهر شفیلد در شمال انگلستان را به ریدینگ در غرب لندن متصل می‌کند و در این مسیر شهرهای زیادی با خطوط راه‌آهن زیرزمینی و پرسرعت به یکدیگر متصل می‌شوند. این پروژه یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌های زیرساختی جهان است و به یکی از مسیرهای مهم اروپا بدل خواهد شد. طراحان و مهندسان در این پروژه از مجموعه متمرکز پایگاه‌های اطلاعات مرتبط با سامانه فناوری بیم (BIM) استفاده کردند تا 1.7 میلیون فایل اتوکد (CAD) را در یک مدل اطلاعاتی یکپارچه کنند.
مراحل ساختوساز و عملیات اجرایی
در مرحله ساختوساز، پهبادها سایت ساختمانی را پیمایش و بررسی می‌کنند. با استفاده از پرینترهای سه‌بعدی بسیاری از بخش‌های ساختمانی را به صورت پیش‌ساخته تولید می‌کنند. از ردیاب (GPS) و ابزارهای تشخیص فرکانس‌های رادیویی برای پیگیری مصالح، تجهیزات، افراد استفاده میشود و به این ترتیب جریان استفاده از مصالح و نیروی کار و موارد موجود در انبارها بهینه میشود. ربات‌ها و ماشین‌های خودکار برای انجام بسیاری از کارهای ساختمانی استفاده میشود. همچنین اسکن لیزری سه‌بعدی و نقشه‌های هوایی برای مقایسه پیشرفت کار و مدل مجازی استفاده میشود. به این ترتیب اصلاحات مدل همزمان با انجام کارها صورت میگیرد و از دوباره‌کاری ها اجتناب میشود.
برای مثال بولدوزرهای خودکار شرکت ژاپنی تولیدکننده تجهیزات است. این بولدوزرهای خودکار می‌توانند با داده‌ها و نقشه‌هایی از سایت درحال ساخت که توسط پهبادها برداشت می‌شوند، هدایت شوند.
یا در مرحله بهره‌برداری، با حس‌گرهایی قرار داده شده به نظارت و نمایش تمامی بخش‌های اموال ادامه می‌دهند. به این ترتیب در عین به‌روزرسانی دایمی بانک اطلاعات مرکزی روند افت کیفیت تجهیزات رصد شده و پیش‌بینی تعمیر و نگهداری تجهیزات تسهیل میشود. از فناوری واقعیت افزوده (Augmented Reality) نیز برای هدایت تیم تعمیر و نگهداری استفاده میشود وهمچنین داده‌های بزرگ در زمینه ترافیک، مصارف برق و مانند آن به صورت دیجیتالی جمع‌آوری شده و برای تحلیل‌های پیشرفته مورد استفاده قرار میگیرد. بدین وسیله پروسه تصمیم‌گیری و اجرا بهینه شده و بهره‌وری عملیاتی به‌صورت عمومی افزایش می‌یابد.
برای روشن‌تر شدن بیشتر موضوع به رویکرد یکی از شرکت‌های خدمات ساختمانی ژاپنی توجه کنید. این شرکت بازرسی، نگهداری و تعمیر را به‌واسطه یکپارچه‌سازی مدل جامع بیم (BIM) با سیستم‌های مدیریت اداره و نگهداری ساختمان و استفاده هوشمندانه از آن، هزینه نگهداری را تا 20 درصد کاهش داده‌اند.
درمسیر توسعه
عموماً اخذ و استفاده از چنین فناوری‌های نوینی در ابتدا به کندی صورت میگیرد. شرکت‌ها برای تطبیق فعالیت‌های خود با این فناوری‌ها با مقاومت‌هایی روبرو هستند و برخی دیگر که این فناوری‌ها را به کار می‌گیرند با مشکلاتی برای استفاده از بیشترین مزایای این فناوری‌ها روبرو هستند. البته بخش گسترده‌ای از این مشکلات در سال‌های گذشته برطرف شده است. در حال حاضر شرکت‌های بیشتر و بیشتری از فرصت‌ها و مزایای این فناوری‌های نوین استفاده می‌کنند. به این واسطه بهره‌وری در صنعت ساختوساز افزایش یافته و آینده درخشانی برای این صنعت پیش‌بینی میشود.
بر اساس پیش‌بینی‌ما در 10 سال آینده با دیجیتال‌سازی کامل، به صرفه‌جویی‌های بزرگی در هزینه‌های سالانه در همه جهان خواهد انجامید. این صرفه‌جویی‌ها برای پروژه‌های عمرانی غیرمسکونی در مرحله طراحی و مهندسی بین 13 تا 21 درصد و در مرحله بهره‌برداری 10 تا 17 درصد خواهد بود.
نمودار زیر تأثیر دیجیتالی شدن را بر روی صرفه‌جویی پروسه مهندسی و ساخت در طول حیات پروژه و زمان ساخت را نشان می‌دهد.
*جهت مشاهده نمودار به سایت رسانه تخصصی بیمانا رجوع نمایید.*
در حال حاضر شکاف میان شرکت‌هایی که از این فناوری‌های روز استفاده می‌کنند و آنهایی که از این پروسه جدا افتاده‌اند رو به فزونی است.البته این مورد افزون بر شرکت‌های ساخت‌وسازی برای تولیدکنندگان فناوری و دولت درنقش کارفرما و قانون‌گذار مصداق دارد. می‌توان گفت با بهره‌گیری از فناوری بیم (BIM) مدیریت پروژه در صنعت ساختوساز مسیر دیگری خواهد پیمود. به بیان دیگر آینده صنعت ساختوساز امروز به واسطه بهره از این فناوری‌ها در یک نقطه عطف قرار گرفته است. همه ذینفعان پروژه باید به شکل فعالانه‌ای در این مهارت‌ها رقابتی ارتقاء و سرمایه‌گذاری‌های خود را توسعه دهند. باید با پروسه‌ها و رویکردهای جدید همراه شد و یا ریسک شکست در بازار رقابتی امروز را به جان خرید.
تهیه شده توسط:سعید بابایی