مدیریت ساخت با فناوری بیم (BIM) در پروژه های کوچک
چهارچوب های مدیریت ساخت یک پروژه عمرانی می‌تواند با یک پروژه عمرانی دیگر متفاوت باشد. اما آنچه مشخص است مدیریت ساخت با استفاده از فناوری بیم (BIM) می تواند در انجام پروژه‌های کوچک و متوسط نیز (همانند پروژه های بزرگ)، منافع و سود آوری‌های خود را به همراه داشته باشد.
بیمانا: مدیریت ساخت با استفاده از فناوری بیم (BIM) عموماً در پروژه‌هایی با مقیاس بزرگ انجام می‌شود.برای بسیاری از شرکت‌های مهندسی که بر روی پروژه‌های عمرانی با مقیاس کوچک کار می‌کنند، سطح دوم فناوری بیم (BIM) به‌عنوان گزینه اول، مورد پذیرش قرار نگرفته است. دلیل آن بسیار مشخص است. به‌عنوان مثال می‌توان به تعدد اسناد کلیدی مربوط به “سطح دوم فناوری بیم (BIM) توان اشاره کرد:
• BS 1192:2007+A2:2015؛
• PAS1192-2:2013؛
• PAS 1192-3:2014؛
• BS 1192-4:2014؛
• PAS 1192-5:2015؛
البته این فهرست همچنان ادامه پیدا می‌کند و نیاز است شرکت‌ها در کنار اسناد کلیدی مذکور، طبقه‌بندی Uniclass 2015 و NBS BIM Tool Kit و پروتکلCIC BIM را پیاده‌سازی کنید.
مباحثات بسیاری که در رابطه با ارتقای بهره‌وری، هماهنگی و کارایی در پروژه‌ها، به واسطه استفاده از فناوری بیم (BIM) رخ داده است. اما حقیقت آن است که پذیرش ناگهانی تعداد زیادی از استانداردها، مشخصات کاری و پروتکل‌های فنی در راستای پذیرش “سطح دوم بیم (BIM)”، می‌تواند موجب فلج شدن پروژه‌هایی شوند که متخصصین لازم، تجربه‌های کافی و دانش لازم را ندارند.
گرچه در تمام صنایعی که مدیریت ساخت با فناوری بیم (BIM) همراه شده‌اند بهره‌وری، هماهنگ‌سازی و کارآیی بهبود یافته است. اما استفاده از استانداردها، ویژگی‌ها و پروتکل‌های بی‌شمار این فناوری نیازمند تخصصی فنی، تجربه و دانش کافی است. ورود به این فناوری بدون این مقدمات ممکن است موجب تعطیلی و توقف پروژه‌ها شود.
این بدان معناست که هنوز منافع بسیاری برای “بهره بردن” در راستای کاربردی کردن فناوری بیم (BIM) در پروژه‌های کوچک وجود دارد. البته می‌بایست بدون ورود به عمق قلمرو و پیچیدگی‌های “سطح دوم بیم (BIM)” مدیریت ساخت این نوع پروژه‌ها صورت پذیرد.
مهندسان معمار و طراحان تنها با در اختیار گرفتن ساده یک بسته نرم‌افزاری بیم (BIM) به جای نرم‌افزارهای مرسوم نقشه‌کشی دوبعدی و مدل‌سازی سه‌بعدی، می توانند سریعاً به بعضی از “مزایای ذاتی” و “کارایی” متعلق فناوری بیم (BIM) دست پیدا کنند.
ثبت هندسه واقعی
در یک سال و نیم گذشته تغییرات اساسی در ابزارها و روش‌های نقشه برداری برای ثبت احجام فضایی و نیز ویژگی‌های وضعیت طبیعی زمین و ساختمان‌ها صورت پذیرفته است. با استفاده از فناوری‌های ثبت واقعیت هماهنگی بیشتری بین “ابزارهای طراحی” در راستای کاربردی کردن “اطلاعات خاص کارگاه ساختمانی ” ایجاد شده است. ابزارهایی همچون فناوری اسکن “لیدار ” و یا “تصویرسنجی با استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین” که امروزه در صنعت “ساختوساز” به شکل معمولی درآمده است. این ابزارها در نهایت می‌تواند منجر به ایجاد یک حس منطقی در سایت ساختمانی شود و به مدیریت ساخت با فناوری بیم (BIM) در پروژه‌های کوچک یاری رساند.
دسترسی به اطلاعاتی ارزشمند شامل “هندسه دقیق کارگاه ساختمانی” و نیز “محتوای بصری با کیفیت بالا ” امر بی‌سابقه‌ای است. اطلاعات فوق خود می‌توانند در بسته‌های نرم‌افزاری بیم (BIM) که سازگار با فناوری ابر نقاط است کاربردی گردد. به این ترتیب امکان ارجاع به اطلاعات فوق میسر شده و همچنین قابلیت بررسی دادهها به صورت مستقیم از “مدل یا فضای کاری” امکان‌پذیر می‌‌گردد.
دسترسی به این اطلاعات با ارزش می‌تواند فرصت‌های بزرگ طراحی با قابلیت ایجاد “فضاهای سفارشی” در “پروژه‌های معماری با مقیاس کوچک” را ایجاد نماید. این امکان می‌تواند شروعی برای پاسخگویی واقعی به شرایط خاص کارگاهی باشد. این یک منبع قدرتمند در پروژه‌هایی است که شامل ساختمان‌های نیازمند به تغییرات، کارگاه‌های عمرانی با شرایط ذاتی بسیار حساس و یا کارگاه‌های عمرانی پر مناقشه می‌شود.
توان تصویرسازی و ارجاع دهی “واقعیت ثبت‌شده ” با سطحی از دقت که خطایی کمتر از یک میلی‌متر را رقم می‌زند، سطحی از اعتماد در طراحی مهیا می‌سازد که هنوز در صنعت به صورت کامل عملی نشده است.
مهندسان معمار در سال‌های گذشته در تعدادی از پروژه‌ها، از مزایای “ثبت واقعیت” هندسی سایت بهره برده‌اند. این مزایا منجر به آن شده است که “طرح‌های پیشنهادی” با “رویکرد دیجیتالی” قابل بررسی شوند. درنتیجه از هر زاویه دیدی می‌توان آنها را به صورت بصری نمایش داد.
فرآیند فوق برای کارفرمایان، طراحان و حتی عموم مردم درک بسیار بهتری از طرح‌های پیشنهادی مورد نظر مهیا می‌سازد. توانایی شرکت‌ها برای تولید مطمئن چنین اطلاعاتی با دقت یک میلی‌متر، پروژه‌ها را در راستای کسب نتایج مطلوب ناشی از یک برنامه‌ریزی موفق کمک می‌کند.
هماهنگی در طراحی
علاوه بر محتوای اطلاعاتی غنی و پرباری که یک “مدل بیم (BIM)” در اختیار ما می‌گذارد، می‌توان با مرکزیت “هندسه سه‌بعدی پروژه” به‌عنوان اصلی‌ترین ابزار جهت هماهنگ‌سازی، از “فناوری بیم (BIM)” بهرههای دیگری نیز می‌توان برد. مدل سه‌بعدی، یک “محیط دیجیتالی” را فراهم می‌کند که هم در مدل‌سازی “المان‌های مختلف معماری-سازه‌ای” و هم در “هماهنگ‌سازی” و هم در بررسی “طرح‌های مختلف پیشنهادی” کارآمد است.
به نظر می‌رسد که بزرگترین مانع در انجام پروژه‌های کوچک، عدم توانایی “مشاورین طراح” در به‌کارگیری جامع مجموعه “مهارت‌ها و دانش فنی” خود است. با استفاده از یک مدل جامع اطلاعاتی سه‌بعدی که همزمان با “طراحی های دوبعدی” نیز هماهنگی کاملی دارد، می‌توان به تبلور این مجموعه توانمندی‌ها امید داشت.
“بزرگترین مانع در انجام پروژه‌های کوچک، عدم توانایی “مشاورین طراح” در به‌کارگیری جامع مجموعه “مهارت‌ها و دانش فنی” خود است. با استفاده از یک مدل جامع اطلاعاتی سه‌بعدی که همزمان با “طراحی‌های دوبعدی” نیز هماهنگی کاملی دارد، می‌توان به تبلور این مجموعه توانمندی‌ها امید داشت.”
برای تحقق اصل “هماهنگ سازی” به شکلی موفق و جامع، می‌بایست المان‌های معماری، سازه‌ای، مکانیکی، الکتریکی و تاسیساتی به صورت سه‌بعدی مدل‌سازی شوند. این فرآیند برای یافتن مواردی که می‌توانند منجر به “ناسازگاری” شوند، مفید بوده و همچنین در “ارزیابی کلی کار” به شکل بهینهای کمک می‌کند. به عبارت دیگر از نقطه‌نظر “مهندسین معمار” یا “طراحان اصلی پروژه”، مدل‌سازی جامع شناسایی “عدم انطباقات احتمالی” را ساده می‌سازد. علاوه بر آن به بازرسی بصری “هندسه دیجیتالی” و “مصالح پیشنهادشده” و نیز کنترل موارد مربوط به “طراحی زیبایی‌شناسی” ساختمان نیز کمک می‌کند. خوشبختانه استفاده از قابلیت‌های فوق در مدیریت ساخت پروژه‌های با “مقیاس کوچک” کاملاً امکان‌پذیر است. یعنی همان پروژه‌هایی که داشتن “مدل سه‌بعدی هماهنگ” حتی از “نیروی کار” نیز مهم‌تر است.
یاکوب داون، مهندس معمار در این زمینه میگوید: «فرآیند “انجام بازرسی و کنترل” المان‌های سازه‌ای پروژه‌ها، معمولاً بر عهده “مهندسان سازه‌ای” که هنوز تجربهای از کار در “محیط بیم (BIM)” ندارند. پیشبینی من این است که با فراگیر شدن مدیریت ساخت با فناوری بیم (BIM) اعمال این روش در پروژه‌هایی با مقیاس کوچک کاربردی می‌شود. درنتیجه روش‌های قدیمی در میان مشاوران طراح، به‌مرور منسوخ و کنار گذاشته خواهند شد.»
اتوماسیون و خطاهای انسانی
در یک بسته نرم‌افزاری بیم (BIM)، مجموعه کاملی از “دستورالعمل‌های خودکار” قرارگرفته است. به این ترتیب امکان ساخت بهینه و مدیریت اطلاعات ساختوساز را میسر می‌شود. با استفاده از این بسته‌ها برنامه‌ریزی کارهای اجرایی معمول نظیر ساخت دربها و پنجره‌ها و یا تولید نقشه‌ها و یا محاسبه “مساحت اتاق‌ها” به‌صورت خودکار انجام می‌شود. “ویرایش نقشه ها” از فایل اصلی پروژه ثبت و پیگیری شده و خود نقشه‌ها نیز به صورت مستقیم از “مدل هندسی سه‌بعدی” استخراج می‌شوند. هنگامی که “مدل هندسی سه‌بعدی” صحیح باشد، می‌توان اطمینان داشت که طرح‌های حاصل این مدل “سه‌بعدی صحیح” شامل کلیه نماهای دوبعدی، پلان‌ها، برش‌ها (مقاطع) و یا نماهای قائم، به صورت دقیق و درست ارائه می‌شوند. موارد فوق اموری هستند که اکنون به‌صورت “خودکار” انجام می‌شوند، اما چندی پیش توسط “نیروی انسانی” انجام می‌شده است.
“واضح است که مدیریت ساخت با فناوری بیم BIM ، به شکل قابل توجهی میزان “خطای انسانی” را کاهش داده و منجر به ساختی کارآمد و با کیفیتی بالا و ارائه اطلاعات صحیح شده است. “
توان مربوط به “خودکارسازی” و “مدیریت دادهها” را می‌توان با استفاده از ابزارهای بصری با منبع قابل دسترس (open source) و همچنین با “افزونه‌ها و یا پلاگین‌های مستقل” افزایش داد. به‌عبارت‌دیگر می‌توان این توانمندی‌ها را جهت از بین بردن موانع نرم‌افزاری “سامانه بیم (BIM)” استفاده کرد. همچنین به ساده‌سازی در ایجاد راهکارهای منحصربه فردی می‌انجامد که ممکن است در آینده به یک روش کاری معمول تبدیل شوند.
به‌عنوان یک مثال در این زمینه می‌توان به پلاگین “XRev UpRev” در نرم‌افزار رویت 2017 اشاره کرد که به کاربر اجازه اختصاص و اعمال همزمان ویرایش جدید به چندین نقشه کاری را فراهم می‌سازد. جالب اینکه قابلیت فوق در ویرایش‌های قبلی نرم‌افزار رویت امکان‌پذیر نبود. البته شاید این عملیات چندان مهم به نظر نرسد اما وقتی با فهرستی حجیم از نقشه‌های کاری سروکار داشته باشیم و “زمان محدود” نیز ما را تحت فشار قرار داده باشد، استفاده از قابلیت مذکور یک موهبت به‌شمار میآید.
اعتباربخشی توسط مدل سازی سه‌بعدی
را سودمند می‌سازد، قابلیت ایجاد یک مدل سه‌بعدی است که با استفاده از آن بتوان “اطلاعات طراحی” را به صورت “سازگار و هماهنگ” در کنار دیگر “داده‌های پروژه” استخراج کرد. ویژگی ذاتی “هندسه سه‌بعدی” آن است که موجب ساده‌سازی در فرآیند “تصویرسازی” و یا “تجسم سازی” می‌شود.
“آنچه مدیریت ساخت با فناوری بیم (BIM) را سودمند می‌سازد، قابلیت ایجاد یک مدل سه‌بعدی است که با استفاده از آن بتوان “اطلاعات طراحی” را به صورت “سازگار و هماهنگ” در کنار دیگر “داده‌های پروژه” استخراج کرد.”
“هندسه سه‌بعدی” از یک نقشه ساده از خطوط سه‌بعدی، ارائه تصاویر اکسونومتریک (Axonometric) و رندرینگ آغازشده و به انیمیشن سه‌بعدی، ساخت تصاویر پانوراما، ایجاد واقعیت مجازی و نمایشی متحرک در فضای BIM ختم می‌شود.
دستیابی به چنین قابلیت‌هایی یا از طریق “خود نرم‌افزار” و یا از طریق دیگر “برنامه‌های کاربردی نوشته شده” به‌آسانی امکان‌پذیر می‌شود. در سال‌های اخیر، جامعه مهندسین معمار با به‌کارگیری روش‌های خلاقانه و مفرح از چنین روش‌هایی به گرمی استقبال کردهاند. مثلاً لینک مدل‌های دیجیتالی بیم (BIM) مربوط به پروژه‌های اخیر با استفاده از فناوری “واقعیت افزوده ” روی هدایای سال جدید کارفرمایان و مهمانان قرار گرفت. به این ترتیب آنها قادر شدند تا از طریق یک آیفون آزادانه در فضای واقعی پروژه‌ها حرکت و گردش کرده و مدل‌های پیشنهادی دیجیتالی کوچک‌شده را بررسی کنند.
به‌تازگی “واقعیت مجازی سه‌بعدی غیرمتحرک” از طریق اتصال آیفون‌ها و هدست‌های شرکت گوگل اجرایی شده است. چنین کاری نه‌تنها برای “نمایش گزینه‌های پیشنهادی” به کارفرمایان می‌تواند مفید باشد بلکه برای مشاوره با “کاربر نهایی” و همچنین “اهداف آموزشی” نیز مفید است.
از سوی دیگر وجود “هندسه سه‌بعدی” می تواند منجر به تسهیل در فرآیند کاری “متخصصان رندرنیگ” شود. زیرا اکنون مهندسین معمار و طراحان، جهت ساخت “واقعیت مجازی”، ابزارها و نرم‌افزارهایی را در اختیار دارند که می‌تواند مستقیماً از “مدل هندسه BIM و داده‌های مربوطه” استفاده کنند.
این شکل نمایش از “مدل معماری” بسیار جذاب بوده و صرفنظر از اندازه پروژه می‌تواند اعتباری ویژه برای کار خلق نماید. گفتنی است “سطح دوم بیم (BIM)” نتیجه دو دهه گزارش‌های دولتی با هدف “اصلاح هزینه‌ها” و “افزایش ارزشها” و “کاهش آلودگی در محیط زیست” است. در واقع “سطح دوم بیم (BIM)” با مجموعهای از ویژگی‌ها، استانداردها و پروتکل‌ها برای رسیدن به چنین هدفی ایجاد شده است.
مسلم است اقداماتی که برای ساخت پروژهای با هزینه 14.8 میلیارد پوند مناسب است، لزوماً برای ساخت یک کارگاه هنری به ارزش 50 هزار پوند مفید نخواهد بود. اما از سوی دیگر بسیاری از مزایای مدیریت ساخت با فناوری بیم (BIM) نسبی هستند و می توان از آنها برای پروژه‌هایی با “مقیاس کوچک تا متوسط” هم استفاده نمود.
تهیه شده توسط:مهرداد یاوری